Ο όρος αλκοόλ προέρχεται από την αραβική λέξη “al kohl” και σημαίνει διεθνώς το απόσταγμα του κρασιού και των σταφυλιών, δηλαδή το οινόπνευμα των οινοπνευματούχων ποτών. Είναι πηγή ευφορίας, αλλά και αιτία σοβαρών επιπτώσεων στον άνθρωπο.
Το αλκοόλ ονομάζεται αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη και έχει τον χημικό τύπο C2 Η5 ΟΗ. Ο άνθρακας, το υδρογόνο και το οξυγόνο αποτελούν τα μόνα στοιχεία της αιθυλικής αλκοόλης. Αυτή είναι το μόνο είδος αλκοόλης που είναι ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση, ταξινομείται φαρμακολογικά, ως γενικό κατασταλτικό και μπορεί να προκαλέσει καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Βιομηχανικά, η αλκοόλη, παρασκευάζεται από ζαχαρούχους καρπούς, κυρίως από σταφύλια ή από μελάσα, έπειτα από ζύμωση, κατά την διάρκεια της οποίας το υπάρχον ζάχαρο μετατρέπεται σε αλκοόλη, η οποία αποστάζεται. Η αλκοόλη αποτελεί το κύριο συστατικό στα αλκοολούχα ποτά. Είναι υγρό, άχρωμο με ευχάριστη μεθυστική οσμή, ευκίνητο, ελαφρότερο από το νερό.
Εκτός από το νερό αναμιγνύεται με αιθέρα, γλυκερίνη και άλλες οργανικές ενώσεις. Διαλύει άριστα πολλές ουσίες. Ως διαλύτης παίρνει την δεύτερη θέση μετά το νερό. Σε μικρές ποσότητες προκαλεί διέγερση, σε μεγαλύτερες μέθη και σε ακόμα πιο μεγάλες και σε περίπτωση επανάληψης προκαλεί σοβαρές βλάβες και τέλος τον θάνατο. Χρησιμοποιείται ως διαλύτης, ως αντισηπτικό, στην αρωματοποιία και στη φαρμακευτική, στην κατασκευή αλκοολούχων ποτών, στη χημική βιομηχανία κλπ.
Ο όρος οινοπνευματώδες ή αλκοολούχα ποτά αναφέρεται σε μία ποικιλία ποτών που περιέχουν αλκοόλη, μία μεθυστική ουσία που προκύπτει από τη ζύμωση σακχάρου ή αμυλούχων υλών, κυριότερα από τα οποία είναι η μπύρα και το κρασί.
Σύμφωνα με την Ερευνητική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τα οινοπνευματώδη ποτά κατατάσσονται (από άποψη σκληρότητας) ανάμεσα στα άλλα είδη ναρκωτικών και τα χωρίζει σε δύο κατηγορίες τα αποσταγμένα και τα μη αποσταγμένα ποτά και τα κατατάσσει αντίστοιχα σε ημιμαλακά και σε μαλακά.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΛΚΟΟΛ
Η παρασκευή αλκοολούχων ποτών δεν είναι μία ασχολία σύγχρονη ή πρωτοεμφανιζόμενη αλλά αντίθετα εμφανίστηκε την 6η χιλιετία π. X. με την αμπελουργία. Το αμπέλι κατά τους παλαιοντολόγους έχει προϊστορία πολλών εκατομμυρίων ετών και φαίνεται να ξεκίνησε πριν την εποχή των παγετώνων από την Ισλανδία, τη Βόρεια Ευρώπη, τη βορειοδυτική Ασία, ακόμα και την Αλάσκα. Οι παγετώνες φαίνεται να εμπόδισαν την εξάπλωση της αμπελουργίας περιορίζοντας την ουσιαστικά στην περιοχή της ανατολικής- κεντρικής Ασίας, της κεντρικής και νότιας Ευρώπης και της ευρύτερης περιοχής του νότιου Καυκάσου. Τα ιστορικά ευρήματα μαρτυρούν πως κουκούτσια αγριοστάφυλων έχουν βρεθεί ακόμα και σε σπηλιές που κατοικήθηκαν από νομαδικά προϊστορικά φύλα.
Η αρχή της αμπελουργίας φαίνεται να συμπίπτει με την αγροτική επανάσταση και την ταυτόχρονη εγκατάσταση πληθυσμών με σκοπό την καλλιέργεια το 5000 π. X. Οι πρόγονοι των Ινδών που κατοικούσαν στην περιοχή του Καυκάσου και της Κασπίας, οι Αρίοι, οι Πέρσες, και οι Ασσύριοι φαίνεται να είναι αυτοί που ξεκίνησαν την αμπελουργία.
Οι Αιγύπτιοι έχουν μακρόχρονη παράδοση οινοποιίας που ξεκινάει λίγο πριν το 4000π.Χ. Την ίδια εποχή στην Αίγυπτο υπάρχει μια σύνδεση της θρησκείας και της αμπελουργίας που ως αρχή της αναφέρεται ο Όσιρις, γιος του Ουρανού και της Γης, θεός της βλάστησης «κύριος της ανθοφορούσης αμπέλου»1. Ο οίνος τότε στην Αίγυπτο δεν αποτελούσε ένα αγαθό που μπορούσε να προμηθευτεί οποιοσδήποτε αλλά προορίζονταν περισσότερο στις προνομιούχες κοινωνίες κι οικονομικά τάξεις. Οι κατώτερες τάξεις αρκούνταν στο ζύθο.
Η παρασκευή ζύθου (μπίρας) που προέρχεται από την ζύμωση δημητριακών ξεκινά από την περιοχή της Αιγύπτου το 6500 π. X. Ιστορικοί πιστεύουν μάλιστα πως η μπίρα δημιουργήθηκε από ένα ατύχημα ζύμωσης του κριθαριού με νερό. Στην Ευρώπη η διάδοση της μπύρας ξεκινά τον Μεσαίωνα και παρασκευάζεται κυρίως σε μοναστήρια ενώ ζυθοποιοί είναι οι ίδιοι οι ιερείς των ναών. Αργότερα στην Γερμανία την παρασκευή του ζύθου αναλαμβάνουν αποκλειστικά οι γυναίκες.
Πολλές γυναίκες μάλιστα δοκίμασαν να προσθέσουν στην μπύρα αρωματικά φυτά όπως μούρα, δεντρολίβανο, γλυκάνισο, ρίζες πεύκων, φλοιό δρυ, μήλα αγκαθιών και σπόρους.
Μερικά από αυτά τα φυτά ήταν μάλιστα δηλητηριώδη με αποτέλεσμα να εμφανιστούν επικίνδυνες παρενέργειες σε όσους κατανάλωναν την μπύρα. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε δεισιδαιμονίες και πολλές γυναίκες θεωρήθηκαν μάγισσες και καταδικάστηκαν στην πυρά, η τελευταία από αυτές το 1591.
Οι Σημιτικοί λαοί της Ανατολικής Μεσογείου ήρθαν νωρίς σε επαφή με το κρασί, όπως άλλωστε αναφέρεται και στην Παλαιά Διαθήκη: Με το που στράγγισαν τα νερά του κατακλυσμού « ήξαρτο Νώε άνθρωπος γεωργός γης εφύτευσεν αμπελώνα» (Γένεσις, θ ’ 20).
Αναφορές για το αλκοόλ γίνονται λοιπόν και στη Βίβλο όπου το κρασί θεωρείτε φάρμακο για ασθένειες ψυχικές ή σωματικές. Ο Απόστολος Παύλος μάλιστα αν και γενικά καταδικάζει την μέθη, αναφέρει τις θεραπευτικές ιδιότητες του κρασιού όταν αυτό καταναλώνεται με μέτρο (Α: Τιμ.5.23).
Ο Χριστός αρχίζει τα θαύματα του μετατρέποντας το νερό σε κρασί στο γάμο της Κανά λέγοντας « πας άνθρωπος πρώτον τον καλόν οίνο τίθησι, και όταν μεθυσθώσι, τότε τον ελλάσω συ τετήρηκας τον καλόν οίνον έως άρτι».
Στον Μεσαίωνα το κρασί υπάρχει σε κάθε κοινωνική εκδήλωση, γάμο, κηδεία, γενέθλια αλλά και σε κάθε διπλωματική συναλλαγή ή συνέλευση, ενώ οι ταξιδιώτες μπορούσαν να απολαύσουν το κρασί σε όλα τα μοναστήρια. Από αυτήν την εποχή το αλκοόλ αντιλαμβάνονταν ως ουσία που αλλάζει την διάθεση των ανθρώπων και προσφέρει ηρεμία και χαλάρωση.
Η φύση όμως δεν μπορεί από μόνη της να παράγει προϊόν με περιεκτικότητα μεγαλύτερη του 14% σε αλκοόλη. Κατά συνέπεια τα ποτά μεγαλύτερων βαθμών σε αλκοόλη προκύπτουν με την διαδικασία της απόσταξης. Η ανακάλυψη αυτή τοποθετείται χρονικά περίπου 1000 χρόνια πριν και φαίνεται να ξεκινάει από την Ισπανία που ήταν τότε υπό την κατοχή των Αράβων. Ωστόσο τα αποσταγμένα ποτά γίνονται περισσότερο δημοφιλή μετά τον 6° αιώνα.
Ακολουθεί το πέρασμα από τα σταφύλια στην βύνη, ενώ το 1700 οι Ολλανδοί παρασκευάζουν το τζιν που αποκτά τεράστια φήμη και ποσοστά κατανάλωσης ιδιαίτερα την εποχή της βιομηχανικής επανάσταση. Καταναλώνεται λόγω της χαμηλής του τιμής, κυρίως από την εργατική τάξη που ζώντας σε άθλιες συνθήκες εκμεταλλεύεται την μεγάλη θερμιδική του αξία.
Στην συνέχεια παρασκευάζεται στην Αμερική το μπερμπόν (δυνατό ουίσκι), όπου το αλκοόλ είχε νωρίτερα μεταφερθεί σαν ουσία από τους Ισπανούς αποίκους ήδη από το 1620, οπότε και ξεκίνησε η Παρασκευή κρασιού στην περιοχή της Καλιφόρνιας. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1790 ψηφίζεται νόμος που δίνει σε κάθε φαντάρο % του λίτρου μπράντι, ρούμι, ή ουίσκι.
Μεγαλύτερη εξάπλωση γνώρισε το αλκοόλ μετά τον πρώτο και δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπου εμφανίζονται τα πρώτα προβλήματα αλκοολισμού που έγιναν εντονότατα κατά την διάρκεια και μετά το τέλος του πολέμου στο Βιετνάμ. Ο αλκοολισμός μάλιστα δεν εμφανίστηκε μόνο στους άντρες στρατιώτες αλλά και στις γυναίκες τους λόγω του μεγάλου συναισθηματικού φορτίου και των επακόλουθων προβλημάτων του πολέμου( θάνατος, έλλειψη εισοδήματος). Έρευνες μάλιστα αναφέρουν5 ότι εξαιτίας των προβλημάτων του αλκοολισμού που διαδέχθηκαν τον πόλεμο αυξήθηκαν τα διαζύγια και προκλήθηκαν σωματικά, κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα (αυτοκτονίες, έλλειψη στέγης, οικονομική κατάρρευση, κακοποιήσεις, εγκληματικότητα).
