Σύμβολο ειρήνης, αλλά και δόξας στεφάνωνε τους νικητές των Ολυμπιακών αγώνων, σύμβολο καθαρμού και αναδημιουργίας χρησιμοποιείται από την Ορθόδοξη εκκλησία στο μυστήριο της βάπτισης. Η ιερότητα της ελιάς από την αρχαιότητα πέρασε στη χριστιανική θρησκεία σφραγίζοντας την ελληνική παράδοση με την οποία είναι άρρηκτα συνυφασμένη.
Αυτή η στενή σχέση της ελιάς με την Κύπρο εμφανίζεται και στην σημαία του νησιού. Διάφορα χωριά, περιοχές και τοπωνύμια του νησιού έχουν πάρει την ονομασία τους από το δέντρο της ελιάς, όπως είναι το χωριό Τρεις Ελιές, ο ποταμός της Ελιάς, το Ελαιόβουνο κ.α. Στην Κύπρο, η Κυριακή των Βαΐων λέγεται και Κυριακή της Ελιάς. Τη συγκεκριμένη μέρα οι πιστοί συνηθίζουν να μεταφέρουν στις εκκλησίες κλαδιά ελιάς.
Η ιστορία της καλλιέργειας της ελιάς
Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως μαρτυρίες ότι η Κύπρος ήταν κατοικημένη πριν από την πρώιμη νεολιθική περίοδο. Σχετικά με το θέμα αυτό έχει μιλήσει σε έκταση ο διαπρεπής αρχαιολόγος Δρ Σοφοκλής Χατζισάββας. Έτσι η παρουσίαση αυτή περιορίζεται στη γενική διαπίστωση ότι μέχρι το 1930 η καλλιέργεια της ελιάς στη Κύπρο ήταν κατά κανόνα πάνω σε εκτατική βάση, γιατί θεωρούταν ένα από τα μακρόβια ξερικά δέντρα, που έδιδε όμως πολύτιμο καρπό, ο οποίος χρησιμοποιούταν τόσο σαν καρπός (πράσινος και μαύρος) για τη διατροφή των κατοίκων του νησιού, όσο και για την παραγωγή ελαιόλαδου. Το ελαιόλαδο, όπως μας έχει αναλύσει ο Δρ Χατζισάββας, χρησιμοποιούνταν από αρχαιοτάτων χρόνων όχι μόνο για τη διατροφή, αλλά και για μια σειρά άλλους σκοπούς, όπως ο φωτισμός, οι θρησκευτικές τελετές, θεραπευτικοί σκοποί κ.λπ.
Από το 1930 μέχρι το 1990 έγιναν με ιδιωτική πρωτοβουλία κάποιες μεμονωμένες προσπάθειες επέκτασης της ελαιοκαλλιέργειας. Σημαντική ώθηση στη καλλιέργεια της ελιάς δόθηκε μετά το 1974, με ιδιαίτερη έμφαση την περίοδο 1990–2000. Αυτή την περίοδο φυτεύτηκαν αρκετές νέες φυτείες πάνω σε συστηματική και επιστημονική βάση.
Σήμερα, η ελιά στη Κύπρο καλλιεργείται μέχρι το υψόμετρο των 700 μέτρων και θεωρείται το πλέον διαδεδομένο μη δασικό δέντρο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Κλάδου Οπωροκηπευτικών του Τμήματος Γεωργίας του Υπουργείου Γεωργίας της Κύπρου, που διατηρεί μητρώο των ελαιοκαλλιεργητών της Κύπρου, προκύπτουν τα ακόλουθα στοιχεία:
- Αρδευόμενα δέντρα: 1.665.780 ή 62%
- Ξερικά δέντρα: 1.020.994 ή 38%
- Σύνολο ελαιόδεντρων: 2.686.774
- Έκταση: 13.500 εκτάρια.
- Το σύνολο της ετήσιας παραγωγής σε ελαιόλαδο κυμαίνεται από 6.000-12.000 τόνους.
Οι σημαντικότερες ποικιλίες ελιάς:
Λαδοελιά: Το δέντρο είναι προσαρμοσμένο στις ξεροθερμικές συνθήκες του τόπου, αλλά όπου και όταν αρδεύεται αποδίδει πολύ περισσότερο. Αρκετές ξερικές ελιές είναι κατά κανόνα φυτεμένες σαν σκόρπια δέντρα. Υπάρχουν όμως και αρκετές συστηματικές φυτείες οι οποίες είναι ξερικές αλλά αρδεύονται όταν υπάρχει διαθέσιμο νερό. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι αποστάσεις φύτευσης των δέντρων είναι 10-12 μέτρα, σε τετράγωνο ή ρόμβο, ανάλογα με το σχήμα το χωραφιού. Τα δέντρα αφήνονται ελεύθερα να μεγαλώσουν από μόνα τους και γίνονται μεγάλα και ψηλά με όλα τα προβλήματα που αυτό συνεπάγεται. Το κακό δεν μπορεί να θεραπευτεί εύκολα γιατί οι περισσότεροι ιδιοκτήτες είναι προχωρημένης ηλικίας και δεν κατανοούν την ανάγκη καρατόμησης των δέντρων τους με σκοπό την ανανέωση και τη δημιουργία ελαιώνα με περιορισμένο ύψος.
Ο καρπός είναι μετρίου μεγέθους με διπλή χρήση. Χρησιμοποιείται τόσο σαν εδώδιμη πράσινη και μαύρη ελιά, αλλά και σαν λαδοελιά με μια περιεκτικότητα 20-27%. Το λάδι της είναι φρουτώδες, πλούσιο σε αρώματα και με χαρακτηριστική λεπτή γεύση.
Συναντάμε επίσης τις εξής ποικιλιές
– Η Κορωνέικη
– Η Μαντζανίλλο
– Η Πικουάλ
– Η Καλαμών
Με πληροφορίες:Δρ Χρίστος Τσιάτταλος/ Εδαφολόγος-Λιπασματολόγος/bigcyprus
