Το χωριό βρίσκεται στην επαρχία Λευκωσίας, κοντά στον Αστρομερίτη. Πρόκειται για μια κοινότητα, όπου οι λιγοστοί κάτοικοι της σήμερα ασχολούνται με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία. Το 1963 ο Κάτω Κουτραφάς είχε τους περισσότερους κατοίκους στην ιστορία του που ήταν 76. Από τότε οι κάτοικοι άρχισαν να εγκαταλείπουν το χωριό, με αποτέλεσμα σήμερα να μην ξεπερνούν τους 30.
Ο Κάτω Κουτραφάς βρίσκεται περίπου 38 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας. Απλώνεται στη δυτική όχθη του ποταμού της Ελιάς, σε μέσο υψόμετρο 185 μέτρων. Στη διοικητική έκταση του χωριού και συγκεκριμένα στο νοτιοδυτικό του άκρο βρίσκεται o οικισμός Μάντρες, από τον οποίο σώζονται μόνο μερικά ερειπωμένα σπίτια.
Περιδιαβαίνοντας κανείς τον Κουτραφά, συναντά καλλιέργειες με σιτηρά, εσπεριδοειδή και λαχανικά, σπίτια φτιαγμένα με πλιθάρι, αλλά και μια εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία.
Το δυστύχημα που έντυσε την κοινότητα στα μαύρα
Είναι το χωριό όπου έζησαν κυρίως παππούδες και οι γιαγιάδες.. Από το οδοιπορικό κρατάω μια εικόνα ένα μεγάλο πλίθινο σπίτι και τις εντυπωσιακές καμάρες. Εκεί ζούσε μια μεγάλη οικογένεια όπου όλα τα παιδιά δούλευαν για να εξασφαλίσουν τροφή.
Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’60 γίνεται ένα τροχαίο δυστύχημα εντός του χωριού: Ο πατέρας γυρνάει και λέει στο γιο του ενώ όργωναν το χωράφι: «Κοίτα ένα ωραίο ηλιοβασίλεμα κοιτάζοντας προς την Μόρφου». Αυτά ήταν τα τελευταία του λόγια πριν τον καταπλακώσει το τρακτέρ και το 9χρονο παιδάκι βλέπει τον πατέρα του να καταπλακώνεται και να πεθαίνει. Ο ίδιος χτυπάει το κεφάλι του και για αρκετό διάστημα παθαίνει αμνησία, ενώ μέχρι σήμερα εξακολουθεί να έχει σημάδια στο κρανίο του. Η οικογένεια διασκορπίζεται στα γύρω χωριά για λόγους επιβίωσης. Ο πατέρας μου μεγαλώνοντας αλλάζει το επίθετο του και το κάνει «Χρίστου» προς τιμήν του πατέρα του που ονομαζόταν Χρίστος.
Οικογενειακώς δεν έχουμε επισκεφθεί το χωριό ποτέ. Μια επίσκεψη για τους περιηγητές θα γίνει μόνο και μόνο για τον Ναό της Παναγίας, η οποία λέγεται ότι η εικόνα της είναι θαυματουργή. Ένα εντυπωσιακό γεφύρι, κάτω από το οποίο περνά ένα ποτάμι. Προχωρώντας, όμως, μέσα στο χωριό, δεν συναντάς πολλά. Παντού χαλάσματα, αφημένα και πεταμένα ακόμη γεωργικά μηχανήματα, ελαστικά των τρακτέρ που κοσμούν τις πλευρές του μοναδικού δρόμου που διαπερνά τα χαλάσματα, σε ένα χωριό που η έκταση του είναι το τρίτο μεγαλύτερο χωριό της Κύπρου.
Το μοναδικό καφενείο που υπήρχε έκλεισε, γιατί οι ιδιοκτήτες γέρασαν, μπακάλικο δεν έχουν, όπως ούτε και νεκροταφείο… Ο κοινοτάρχης Φρίξου Γεωργίου, είναι ένα νέο παιδί που ζει με την οικογένεια του και που αγωνίζεται να ξαναδώσει ζωντάνια στο χωριό. Οι πόρτες των Κρατικών Υπηρεσιών κλειστές με φθηνές δικαιολογίες…Εξάλλου γιατί να ασχοληθεί η όποια κυβέρνηση με ένα χωριό 30 κατοίκων και με ένα παιδί 40 ετών που επιμένει να αναστηλώσει τον Κουτραφά, που κινδυνεύει να σβήσει από τον χάρτη;
Από το κοινοτικό συμβούλιο γίνονται προσπάθειες μέσω εκδηλώσεων, κυρίως το Πάσχα, ενώ κάποιοι τόπακες διοργανώνουν άλλες δραστηριότερες για να μην «σβηστεί» η ιστορία του.
Για την ονομασία του χωριού, στη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια αναφέρονται τα ακόλουθα:
Ο Νέαρχος Κληρίδης, συνδέει το όνομα του χωριού με το επώνυμο του πρώτου οικιστή που ήταν κάποιος που του άρεσε το «κουτρούβιν», το άνθος δηλαδή της καππαρκάς. Η ερμηνεία χαρακτηρίζεται από τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια ως «παρατραβηγμένη».
Το όνομα του χωριού δύναται να συνδέεται και με το επώνυμο της οικογένειας που είχε στην κατοχή την περιοχή την εποχή της φραγκοκρατίας. Συγκεκριμένα, ο συνδέει με τη λέξη «κούτρα» που προέρχεται από τη λατινική λέξη «sccultra» (μέτωπο, κούτελο, κεφάλι).
Η άλλη εκδοχή συνδέει το όνομα του χωριού με τη βυζαντινή περίοδο. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στη σύνδεση της λέξης «κούτρα» (κεφαλή) με το όνομα του χωριού.
Μην αφήνετε τα χωριά να σβήνουν από τον χάρτη. Θα ξεκληριστεί το χωριό, η ιστορία μας. Βοηθείστε το Κοινοτικό Συμβούλιο, τουλάχιστον ακούστε τι έχουν να πουν…και αφήστε τα Mall και τα έργα των εκατομμυρίων…Αυτά μπορούν να περιμένουν…
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ
