Ένας πιτσιρικάς με μήνυμα του στον προσωπικό μου λογαριασμό πριν από δύο χρόνια με είχε ρωτήσει γιατί η παλιά του ταυτότητα γράφει ιθαγένεια και η νέα υπηκοότητα…Και η απάντηση; Έλα ντε! Ποιος από μας το πρόσεξε, πότε αλλάχτηκε και τι σημαίνει ηθικά και νομικά;
Αν και ομολογώ ότι η βοήθεια Μπαμπινιώτη σε αυτή την έρευνα θα ήταν ιδιαίτερα πολύτιμη, επιχείρησα μέσω ρεπορτάζ να αναλύσω τι μπορεί να σημαίνει:
Υπηκοότητα και Ιθαγένεια δύο λέξεις ταυτόσημες και χρησιμοποιούνται εξίσου στην καθημερινότητα, απλά στα επίσημα κείμενα προτιμάται η ιθαγένεια για λόγους πολιτικής ορθότητας. Η υπηκοότητα έχει συνδεθεί με τις απόλυτες μοναρχίες, όταν ο λαός όφειλε υπακοή στον «ελέω Θεού» μονάρχη – για τον ίδιο λόγο προτιμάται ο όρος πολίτης από τον υπήκοο. Αυτό σύμφωνα με επίσημα έγγραφα τα οποία υιοθετεί και το Βικιπαίδεια.
Σε κάποια επίσημα κείμενα χρησιμοποιείται επίσης η λέξη ιθαγενής για τον κάτοχο της ιθαγένειας. Αν και απόλυτα ορθός, ο όρος συνήθως αποφεύγεται στην καθομιλουμένη, επειδή έχει συνδεθεί στον μέσο νου με τους εκτός Ευρώπης αυτόχθονες πολιτισμούς. Και για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι η διαφορά των εννοιών γίνεται εύκολα κατανοητή στην περίπτωση των μειονοτήτων. Για παράδειγμα, ένας Βορειοηπειρώτης είναι συνήθως αλβανικής ιθαγένειας, αλλά ελληνικής εθνικότητας.
Νομοθετικά
Η υπηκοότητα, σύμφωνα με την νομοθεσία, είναι η νομική σχέση ή δεσμός που έχει ένα άτομο με τη χώρα στην οποία ανήκει, στη χώρα δηλαδή της οποίας είναι υπήκοος. Η λέξη υπήκοος προέρχεται από τις λέξεις “υπό” και “ακοή” και χρησιμοποιείται για να δηλώσει ότι κάποιος είναι πολίτης μιας χώρας, δηλαδή ότι υπακούει στους νόμους και τους κανόνες της. Μάλιστα ο υπήκοος μιας χώρας βγάζει και διαβατήριο από την χώρα αυτή.
Από την άλλη η λέξη ιθαγένεια προέρχεται από τις λέξεις “ιθύς”, που σημαίνει ευθύς, και “γένος”. Χρησιμοποιείται δηλαδή για αυτόν που προέρχεται απευθείας από προηγούμενες γενιές, ή αλλιώς τον γηγενή μιας περιοχής.
Σε κάθε περίπτωση, αυτός που έχει την υπηκοότητα ή ιθαγένεια μιας χώρας, είτε κατάγεται από γονείς που έχουν την ιθαγένεια της συγκεκριμένης χώρας, είτε γεννήθηκε ο ίδιος στην χώρα αυτή, είτε απέκτησε αργότερα την υπηκοότητα της, θεωρείται πολίτης της χώρας αυτής και υπακούει στους νόμους και στους κανόνες της.
ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ…
Υπηκοότητα: Ο νομικός και πολιτικός δεσμός που συνδέει το άτομο ως πολίτη ενός κράτους με το κράτος αυτό.
Ιθαγένεια: Ο νομικός και πολιτικός δεσμός που συνδέει το άτομο ως πολίτη με το κράτος στο οποίο ανήκει.
Οι διαφορές των δύο όρων
Στην υπηκοότητα έχουμε να κάνουμε απλά με τον πολιτικό δεσμό ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος, ενώ στην ιθαγένεια έχουμε να κάνουμε με τον πολιτικό δεσμό ανάμεσα στον πολίτη και το κράτος στο οποίο αυτός ανήκει.
Ιθαγένεια είναι ο νομικός, πολιτικός, πολιτιστικός, πολιτισμικός και συναισθηματικός δεσμός που συνδέει το άτομο με την κοινότητα από την οποία κατάγεται, η οποία κοινότητα αποτελείται συνήθως από τα μέλη μιας φυλής και χαρακτηρίζεται από κοινή γλώσσα, χρήση κοινού εδάφους, κοινά ήθη, έθιμα, παραδόσεις και πολιτισμός. Όσο για την απόκτηση, η ιθαγένεια μεταδίδεται από γονιό σε τέκνο. Συνεπώς η όποια ιθαγένεια είναι μια ιδιότητα την οποία απλά έχεις ή δεν έχεις. Δεν χορηγείται και δεν αφαιρείται. Και επειδή μόνο μια ιθαγένεια μπορεί να έχει κάποιος, η εκ των υστέρων αναγνώρισή της γίνεται βάσει του δίκαιου της καταγωγής (ius sanguinis) εφόσον υπάρχουν τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά που συνδέουν το άτομο με την εν λόγω ομάδα.
Η υπηκοότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεσπίστηκε από τη συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992 και όπως είπαμε συμπληρώνει και δεν αντικαθιστά την υπηκοότητα των κρατών μελών.
Ps. Βέβαια τα πιο πάνω είναι στο πλαίσιο έρευνας γιατί οι προσπάθειες μας από κρατικούς φορείς για μια επίσημη δήλωση έπεσαν και τότε και τώρα στο κενό οπότε μόνο ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης φιλόλογος, γλωσσολόγος, πανεπιστημιακός καθηγητής και λεξικογράφος θα μπορούσε να μας δώσει σαφείς απαντήσεις για τις αναρτήσεις των κυπριακών ταυτοτήτων!
