Η Κύπρος, το νησί του έρωτα, η γη των ηρώων και των αγίων είχε να αντιμετωπίσει στη μακραίωνη ιστορική της πορεία δύο πολύ μεγάλους κινδύνους, δύο μεγάλα προβλήματα: Τους κατακτητές και τη λειψυδρία.
Από τα δύο αυτά στοιχεία καθορίστηκε σε μέγιστο βαθμό η τύχη του νησιού, πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά. Παράλληλα με τους επίδοξους κατακτητές οι Κύπριοι είχαν να αντιπαλέψουν την έλλειψη του πολυτιμότερου αγαθού, του νερού που συντηρεί κάθε μορφή ζωής στον τόπο.
Τι συμβαίνει λοιπόν στην Κύπρο, μια χώρα «υπόδειγμα» για την οργάνωσή της και τον «προνοητικό» σχεδιασμό και διαχείριση στο θέμα του νερού; Δεν είναι παράδοξο η ΕΥΔΑΠ να στέλνει νερό στη Λεμεσό με τάνκερ; Μια πρώτη εύκολη απάντηση που υποστηρίζεται από πολλούς είναι ότι η κατάσταση συνιστά αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Ισχυρίζονται δηλαδή ότι από το 1970 και μετά τα ύψη βροχής μειώθηκαν και επομένως όλα οφείλονται σε αυτό. Παρά τη γενική αίσθηση που επικρατεί στο νησί έχω την άποψη ότι υπάρχουν σημαντικά λάθη, τόσο στον σχεδιασμό όσο και στη διαχείριση των υδάτινων πόρων του νησιού που κατέληξαν σε αυτήν την ακραία λειψυδρία.
- Σφάλμα σχεδιασμού: Σε ένα νησί με μέσο ετήσιο βροχομετρικό ύψος λίγο πάνω από 400 χστ. δεν στηρίζεις στρατηγικά την υδροδότησή του σε επιφανειακά έργα, δηλαδή φράγματα και λιμνοδεξαμενές. Γιατί λόγω της διακύμανσης του κλίματος θα υπάρξουν πολλά χρόνια με ύψος βροχής αρκετά μικρότερο που δεν αποδίδει σχεδόν καθόλου επιφανειακές απορροές.
- Σφάλμα διαχείρισης: Μόλις το 2004 γέμισαν τα φράγματα (πρώτη φορά από κατασκευής τους), η κατανάλωση μεγάλωσε ενώ άλλοι βοηθητικοί πόροι όπως οι αφαλατώσεις περιέκοψαν την παραγωγή τους κατά 30%. Πισίνες και γκολφ αφέθηκαν στην κατανάλωση. Υπάρχει χωριό στην Κύπρο με 1.000 πισίνες που στερούν ωφέλιμα αποθέματα. Οι περιορισμοί και οι διακοπές νερού ήρθαν όταν η λειψυδρία παρουσιάστηκε έντονα, δεύτερη συνεχή χρονιά.
- Σφάλμα κατεύθυνσης: Παρά τους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί η διαχείριση εξακολουθεί να είναι καθοδηγούμενη από τη ζήτηση και όχι από τη μεσοπρόθεσμη έστω διαθεσιμότητα του νερού (π.χ. λειτουργία έργων με υπερετήσια ρύθμιση). Οι άνθρωποι κάνουν ό,τι μπορούν σε αυτήν την κατάσταση. Υπάρχουν όμως λάθη που δεν πρέπει να επαναλαμβάνονται αλλά και ρηξικέλευθες λύσεις που πρέπει να εξεταστούν με στόχο την εξασφάλιση της διατηρησιμότητας του συστήματος των υδάτινων πόρων στο νησί.
Γ. Τσακίρης καθηγητής Διαχείρισης Υδατικών Πόρων στο ΕΜΠ, διευθυντής του Κέντρου Εκτίμησης Φυσικών Κινδύνων και Προληπτικού Σχεδιασμού –Με πληροφορίες Τμ. Υδάτων
